Πώς ένας άνθρωπος μπορεί να γίνει βίαιος χωρίς να το θέλει (video)

Συχνά αναρωτίεμαι αν φταίνε οι αστυνομικοί, οι στρατιωτικοί  ή είναι απλώς άνθρωποι- υπάλληλοι που δέχονται εντολές και είναι υποχρεωμένοι να τις εκτελέσουν. Αν οι πράξεις βίας και ο τρόπος με τον οποίο τις εκδηλώνουν είναι αποτέλεσμα δικής τους απόφασης ή καθαρά εκτέλεση εντολών από ανώτερα πρόσωπα στα οποία είναι υποχρεωμένοι να υπακούσουν. Με άλλα λόγια αυτοί οι άνθρωποι συνηδητοποιούν τις πράξεις τους την ώρα που τις πράττουν, τους είναι ευχάριστο αυτό που κάνουν, τους αρέσει, μπορούν και λειτουργούν ψυχρά, αναίσθητα και το αντιμετωπίζουν ως κάτι δεδομένο και υποχρεωτικό;Όταν ένας αστυνομικός χτυπάει με το γλόπ του ένα φοιτητή που φωνάζει απλώς συνθήματα και κατευθύνεται πρός μια κατεύθυνση απαγορευμένη για τον ίδιο (πχ υπουργείο) τί σκέφτεται ; το κάνει με ευχαρίστηση η νιώθει τύψεις, φόβο, αγανάκτηση για αυτούς που τον έχουν βάλει να κάνει αυτή τη δουλεία ή τίποτα;

Μία απάντηση θα μπορούσε να ήταν ότι οι μπάτσοι είναι γουρούνια, δολοφόνοι, ψυχροί εκτελεστές που γουστάρουν αυτό που κάνουν και θα το έκαναν ακόμα και χωρίς πληρωμή, φασίστες που ευχαριστιούνται την »εξουσία» που τους έχει δοθεί και νιώθουν δέος μπροστά στην ελευθερία που τους δίνεται να βλάπτουν χωρίς επιπτώσεις όποιον θέλουν.

Μία εκ διαμέτρου αντίθετη άποψη θα ήταν ότι οι αστυνομικοί είναι άνθρωποι πατριώτες που αγαπάνε τον τόπο τους  και θέλουν να τον προστατέψουν από τρομοκράτες, από ταραχοπoιά στοιχεία που μοναδικό σκοπό έχουν να προκαλέσουν χάος και φόβο στους έντιμους και νομοταγείς πολίτες, και να καταστρέψουν την ξένη περιουσία απο ζήλια,επειδή οι ίδιοι είναι ανίκανοι να προκόψουν.

Ποτέ δεν συμπαθούσα τους απόλυτους ανθρώπους που βάζουν σε καλούπια πρόσωπα και καταστάσεις οπότε ποτέ δεν με κάλυψε καμία από τις δύο απόψεις και καμία δεν αποτέλεσε απάντηση στο ερώτημα μου. Έχω γνωρίσει ανθρώπους εξαιρετικούς που στην πορεία έμαθα ότι ήταν αστυνομικοί ακόμα και αν αυτό για κάποιους θα αποτελούσε λόγος να αναιρέσω την αρχική μου εντύπωση για αυτούς τους ανθρώπους.

Πράγματι ο αστυνομικός, ο στρατιωτικός είναι ιδιαίτερα επαγγέλματα αυτό όμως σημαίνει ότι και οι άνθρωποι πρέπει να είναι ιδιαίτεροι που θα επιλεγούν για αυτά;  θα μπορούσαν απλοί καθημερινοί άνθρωποι να προκαλέσουν πόνο σε άλλους αν δέχονταν εντολές από μία πηγή εξουσίας; θα ενεργοποιούσε η εξουσία  μία βίαιη συμπεριφορά ακόμα και αν οι άνθρωποι αυτοί απο μόνοι τους δεν θα έκαναν ποτέ κακό σε κανέναν; Πόσο δύναμη έχουν οι εντολές όταν δίνονται από  συγκεκριμμένα πρόσωπα με συγκεκριμένο τρόπο και πόσο σημασία έχει ο σκοπός;

Την απάντηση την έδωσε το 1961 ο Ο Stanley Milgram, ψυχολόγος στο πανεπιστήμιο του Yale ο οποίος διερεύνησε τη δυνητικά βίαιη συμπεριφορά των ανθρώπων. Πως δηλαδή ένα ειρηνικό άτομο θα μπορούσε να γίνει εξαιρετικά βίαιο.

Αυτό το πέτυχε μέσω ενός πειράματος.Η ομάδα του Milgram προσέλαβε, μέσω μιας αγγελίας στις εφημερίδες, τυχαίους άνδρες για να συμμετέχουν στο πείραμα. Οι συμμετέχοντες πληροφορούνταν ψευδώς ότι θα διερευνούσαν τις επιπτώσεις της τιμωρίας στη μάθηση. Στο πείραμα συμμετείχαν δύο άτομα κάθε φορά, τα οποία αναλάμβαναν, μετά από κλήρωση, το ρόλο του δασκάλου ή του μαθητή. Η κλήρωση όμως ήταν «στημένη» και οι πραγματικοί συμμετέχοντες επιλεγόταν κάθε φορά για το ρόλο του δασκάλου, ενώ το ρόλο του μαθητή έπαιζε ένας επαγγελματίας ηθοποιός. Ο ρόλος του μαθητή ήταν να απομνημονεύει μια σειρά από ζεύγη λέξεων, ενώ του δασκάλου να τον «τιμωρεί» για κάθε φορά που έκανε λάθος, υποβάλλοντάς τον σε ηλεκτροσόκ αυξημένης έντασης.ξεκινώντας από τα 15V και φτάνοντας μέχρι τα 450V! Πάνω από κάθε ένδειξη της τάσης αναγραφόταν ένας χαρακτηρισμός: «ελαφρύ σοκ» στα 15V, φτάνοντας σε σοκ «εξαιρετικής έντασης» στα 315V, «κίνδυνος: πάρα πολύ ισχυρό σοκ» στα 375V, ενώ στα 450V υπήρχε το απαγορευτικό «ΧΧΧ»

Οι περισσότεροι συμμετέχοντες σε κάποιο σημείο της διαδικασίας εξέφραζαν τις αμφιβολίες τους ή την επιθυμία τους να διακόψουν. Ο ερευνητής, που σαν «επιστήμονας» αναντίρρητα αντιπροσώπευε μια πηγή κύρους και εξουσίας, τους έδινε τότε τις εξής οδηγίες, με την ακόλουθη σειρά:
1.Παρακαλώ συνεχίστε
2.Το πείραμα απαιτεί να συνεχίσετε
3.Είναι απολύτως σημαντικό να συνεχίσετε
4.Δεν έχετε άλλη επιλογή, πρέπει να συνεχίσετε

Αν ο συμμετέχων επιθυμούσε ακόμα να διακόψει μετά από τις τέσσερις διαδοχικές οδηγίες, το πείραμα σταματούσε. Στην αντίθετη περίπτωση, ο τερματισμός της διαδικασίας γινόταν μόνο αφού ο «δάσκαλος» είχε διοχετεύσει τρεις φορές το μέγιστο σοκ των 450V στο μαθητή.

Τα αποτελέσματα ήταν τουλάχιστον εντυπωσιακά καθώς το σύνολο ξεπέρασε τα 180V ενώ το 62,5% έφτασε μέχρι το τέλος, κάνοντας ισχυρά ηλεκτροσόκ 450V σε έναν άγνωστο, που μάλιστα είχε δηλώσει πως είχε πρόβλημα με την καρδιά του! Τα αποτελέσματα εντυπωσίασαν και προβλημάτισαν ακόμα και τους ίδιους τους διοργανωτές του πειράματος.

Αυτό δείχνει το σημαντικό ρόλο που παίζουν οι πηγές κύρους και εξουσίας στη διαμόρφωση της συμπεριφοράς και το σημείο στο οποίο μπορούν να φτάσουν απλοί άνθρωποι, απλά «υπακούοντας εντολές». Το άτομο που βρίσκεται σε μια τέτοια κατάσταση βλέπει τον εαυτό του ως «όργανο» μιας εξωτερικής εξουσίας, στην οποία μεταθέτει τις ευθύνες του.

Το BBC στην εκπομπή με θέμα “Πόσο βίαοι είμαστε” επανέλαβε το πείραμα και εδώ μπορείτε να το παρακολουθήσετε με υπότιτλους.

πηγή: www.mavroprovato.gr